Пред неколку дена во Брисел беше објавен Првиот извештај за манипулација со странски информации и закани од мешање од страна на Европската служба за надворешни работи (ЕЕАS), во кој за периодот октомври-декември 2022 г. биле идентификувани 100 такви инциденти, при што најголемиот дел доаѓале од Русија, а потоа помал дел и од Кина. Во него се групирани и петте главни наративи кои се користеле околу агресијата врз Украина на крајот од минатата година
Извештајот, прв од таков вид, беше претставен пред врвни политички претставници и експерти од целиот свет на конференција наречена „Зад дезинформациите: Одговорот на ЕУ на заканите за странски информациски закани“, организирана од Европската служба за надворешно дејствување (EEAS) и Високиот претставник и потпретседател на ЕК Жосе Борел, соопшти ЕК.
Во резимето на изештајот (стр.5),се нагласува дека најголемиот број од 100-те инциденти детектирани од октомври до декември 2022 (инцидентите се наречени FIMI – Foreign Information Manipulation and Interference), доминирала инвазијата на Русија врз Украина, при што во 33 инциденти цел на директен напад биле претставници на Украина. Во 60 од 100-те дезинформациски инциденти главен мотив бил поддршка за инвазијата.
Освен ова, констатирано е дека и Русија и Кина ги користат своите дипломатски мрежи за ширење на дезинформациите, при што руската се ползува за сите теми, при што главно се се врти околу Украина, додека кинеската се користи претежно за односите на Кина со САД.
Исто така се констатира дека се усовршени техники на имитирање претежно на печатени медиуми или телевизиски канали и дека во дезинформациските ФИМИ инциденти како што ги нарекуваат во извештајот, најчесто користени техники се базираат врз евтино продуцирани и масовно дистрибуирани фотографии и видеа.
Примери за фабрикувани насловници од сатирични објави во медиуми во ЕУ. Фото: скриншот од извештајот
Првиот извештај на EEAS исто така констатирал дека дезинформациското дејствување е повеќејазично:
Инцидентите не се случуваат само еден јазик; содржината е преведена и засилена на повеќе јазици. Во инцидентите имало најмалку 30 јазици, од кои 16 се јазици на ЕУ. Русија користела поголема разновидност на јазици од кинеските актери, но 44% од руските содржини беа насочени населението што зборува руски, додека 36% се насочени кон популации што зборуваат англиски – се наведува во резимето на извештајот.
Како одговор на ваквите констатации во извештајот, особено дека се ползуваат руските и кинеските дипломатски мрежи за ширење на дезинформациите на околу 30 јазици од што 16 се јазици на земји членки на ЕУ, Борел на Конференцијата најави дека „сите наши (ЕУ) делегации ширум светот ќе бидат екипирани со експерти за борба со дезинформациите, со цел нашиот глас да биде подобро слушнат“(при крај од говорот на Борел).
Главните два наратива се „превртено огледало“
Она што можеби ќе може да помогне за побрзо препознавање или барем сомневање во вистинитоста на некоја вест, низа на вести за некој настан и слично, се идентификуваните главни наративи во извештајниот период од октомври до декември минатата година. На стр. 19 од Извештајот се наброени според зачестеноста на употребата на скала од најупотребуван до најмалку употребуван во контекст на разгледуваните 100 инцидентити.
Првиот, па и вториот најчесто употребуван дезинфо наратив може да се наречена “превртено или пресликано огледало“. Во најголем број од инцидентите наративот бил насочен кон тоа да се обвини Западот, во смисла дека земјите од демократскиот свет се тие кои што имаат непријателски и агресорски намери кон Русија:
Најчестиот наратив низ анализираните инциденти беше наративот „Западот е агресор кон Русија“, при што се користат пораки што го прикажуваат Западот како антагонистички кон Русија, туркајќи ја Украина до војна, провоцирање и профитирање од таа војна, насочување против воената мобилизација и вклучување во акции што ги разгорува тензиите меѓу Украина и Русија. Овoj наратив беше забележан во 17 инциденти.
Следниот наратив забележан по честотата на употреба е исто така замена на улогите, но овој пат, само меѓу Русија и Украина:
„Украина е агресорот насочен кон Русија“.Овој наратив лажно ја прикажува Украина како земја што провоцирала и сакала да дојде до војна, правејќи ѕверства, воени злосторства и геноцид и распоредување или планирање за распоредување на оружје и инсталации за хемиски/нуклеарни напади“.
Ваквиот наратив бил регистриран во 15 од 100-те инциденти. Во исто толкав број инциденти се идентификувани стории со позадина која би укажала дека од санкците кон Русија најголема штета трпат или ќе претрпат тие што ги воведуваат санкциите:
Наративот „Санкциите против Русија даваат контраефект“, при што се истакнуваат наводните негативни последици на санкциите кон западните и другите земји, со посебен фокус и на кризата со храна и енергија како и на инфлацијата, се појави и во 15 инциденти. Вреди да се истакне дека во оваа наративна група се вклучени и пораки во кои се тврди дека сегашните кризи се предизвикани од Западните земји и нивните санкции (во децениите зад нас – н.з.).
Главните актери во извештајниот период и нивното вмрежување во 5 инциденти. Фото: скриншот од извештајот
Лицемерите се на Запад, а Украина е нацистичка држава
Последните два наративи се варијација на првите два. Целта е повторно вината да се фрли исклучиво на другата страна. Па така, четвртиот наратив е поврзан со лицемерието на Западниот свет:
Четвртиот најчест наратив „Западот е лицемерен“ и во него се вклучени сите пораки кои лажно го прикажуваат сите субјекти од Западот како злоупотребувачи на основните (човекови-н.з.) права, кои вршат дезинформациски кампањи, кои се корумпирани, кои се колонијалисти, кои се русофобични или кинезофобични, и кои се насочени кон искористување на другите. Овој наратив беше забележан 14 пати – се вели во извештајот.
Конечно, последниот наратив, одново се врти кон жртвата – Украина, обидувајќи се целата вина да ја насочи кон Киев и неговата наводна соработка со нацистичка Германија во Втората Светска Војна, па демек, корените и на актуелните случувања треба да се бараат во Киев, а не во Москва:
„Петиот најчесто употребуван наратив „Украина е наци и терористичка држава“ содржи објави со лажни тврдења дека Украина е нацистичка и/или терористичка држава која што подржува такви групи. Овој наратив е регистриран во 11 од инцидентите“ – се констатира во извештајот.
Како дел од набљудуваните дезинформациски инциденти аналитичарите набројуваат бројни поединечни и последователни случувања, а издвоена е и состојбата околу Косово, при што е понудена и следната констатација:
Сотојбата во Косово постојано е тема што е таргетирана од рускиот FIMI (дезинформациски) еко систем со повици за акции упатени преку Телеграм да учествуваат на барикадите во Северно Косово. Во истовреме, главниот уредник на „Раша тудеј“(РТ) Маргарита Симонјан соопшти за покренувањето на веб-сајтот РТ Балкан и за каналите на социјалните мрежи“ – се наведува на стр.19 од извештајот, како еден од примерите за настаните што биле користени за дезинформациски инциденти во даден актуелен период од извештајниот од октомври до декември.
Извештајот за чии делови информираме во текстот, во целина можете да го најдете и прочитате на следниот ЛИНК.
Овој напис е изработен во рамките проектот Промовирање на пристап до веродостојни вести за борба против дезинформации, имплементиран од Фондацијата Метаморфозис. Написот, кој е првично објавен во Вистиномер, e овозможен со поддршка на американската непрофитна фондација NED (National Endowment for Democracy). Содржината на написот е одговорност на авторот и не секогаш ги одразува ставовите на Метаморфозис, НЕД или нивните партнери.
