Група израелски војници преку двоглед од врвот на планината Хермон го следеа падот на режимот на Асад и создавањето на сосема нова држава, со која барем засега владеат „прагматични исламисти“. На новите власти им требаат најмалку 200 милијарди долари за обнова на земјата, уништена од корупција, санкции и 14-годишна граѓанска војна. Страв од иранска нуклеарна бомба. Новите власти се на чекор од постигнување договор со Москва за две руски воени бази во земјата.
Статуите на Башар ал Асад и неговиот татко Хафез паѓаа една по друга во песокот на сириските градови, разнесени од еуфоричната прослава на жителите на земјата со која 54 години владееше едно семејство, со сила и тајна полиција. Кога прашината се спушти околу срушените споменици и ентузијазмот стивна, Сиријците останаа пред ново драматично прашање – како ќе изгледа оваа држава, ако воопшто постои, во иднина.
Кој го сруши Асад?
Победниците – коалиција на радикални исламисти, курдски борци, протурски сили, како и 50 различни милиции на Алавити, христијани и Друзи – досега беа обединети во војната против армијата на Асад. Кога сирискиот претседател полета за Москва со последниот авион од Дамаск, овие групи како да немаат заедничка цел.
Против Асад се бореа и членови на „Исламската партија на Туркистан“ и на „Бригадата на имигрантите“ (Лива ал-Мухаџирин вал-Ансар). „Имигрантската бригада“ е составена претежно од чеченски борци, кои накратко беа дел од Исламската држава во последниве години, додека не формираа совет со Фронтот Ал-Нусра во 2015 година и на крајот се споија во Тахрир ал-Шам, или „Организацијата за ослободување на Левантот“.
Борците на „Исламската партија на Туркистан“ се претежно Ујгури од западна Кина, за кои западните разузнавачки служби велат дека се добро организирани и вооружени. Овие две организации се на списоците на терористички организации во Кина и Русија.
Водачот на најмоќната милиција Хајат Тахрир ал Шам, Абу Мухамед ал Голани, и покрај списокот на барани од САД од 10 милиони долари, стана централна фигура на новата Сирија.
Од 2003 година, кога се приклучи на Ал Каеда во Ирак, напиша една од највпечатливите биографии меѓу радикалните исламисти. Тој беше помошник на Абу Мусаб ал Заркави и Абу Бакр ал Багдади се додека Американците не го заробија и го затворија во злогласниот затвор Абу Граиб.
Со почетокот на бунтот против Асад во 2011 година, тој се пресели во Сирија и стана лидер на локалниот огранок на Фронтот Ал Нусра, кој полека се трансформира во движење за ослободување на Левантот.
Либија, Југославија, Авганистан или Катар?
Во време кога само една единица на сириската армија се уште се спротивставува на цунамито на промените, околните држави, пред се Либан, Израел и Јордан, нервозно гледаат како ќе се развиваат политичките односи во Сирија.
Најтрагичен развој на ситуацијата би бил „либиското сценарио“, според кое падот на режимот на Моамер Гадафи предизвика повеќегодишен конфликт меѓу ривалските армии и милициите, за да биде малку стабилизиран околу една деценија подоцна со де факто воспоставување на две субјекти. Иако Либија е помирна од порано, не е ни истрел од одржливо политичко решение кое повторно би ја обединило земјата.
Грубо опишано, „југословенското сценарио“ би претпоставувало создавање на неколку посебни ентитети, целосно независни од Дамаск. Во опишувањето на ваквиот развој на настаните, се нагласува надежта дека овие посебни ентитети ќе бидат доволно мудри да не се заколат меѓусебно во меѓувреме.
Минатото на бунтовничкиот водач секако вклучува џихадистичка држава меѓу потенцијалните решенија за идниот поредок на Сирија. Таквата држава, во зависност од тоа како ќе се развива ситуацијата, би можела да се заснова на моделот што го воспостави Исламската држава во делови од Ирак и Сирија или малку поумерена верзија заснована на моделот на талибанизација на Авганистан по заминувањето на Американците.
Милијардите кои недистигаат
Идното уредување на Сирија во голема мера ќе зависи од помошта што ќе им биде потребна на новите власти за да ја извлечат земјата од калта на годините на санкции, граѓанска војна и наследството на корумпираниот, тежок режим.
Се проценува дека на властите во Дамаск им се потребни меѓу 200 и 400 милијарди долари за првата фаза од реконструкцијата, но дека во светот нема премногу адреси на кои Ел Голани може да се обрати за помош.
Западот секако не е еден од нив, пред се затоа што новиот лидер на Сирија ќе има тешко време да ги убеди своите поддржувачи да се одлучат за Џеферсоновата демократија.
Земјите од Персискиот залив, пред се Катар, ќе треба да ја платат сметката за создавање на нова Сирија, особено затоа што се очекува идната државна структура да биде структурирана токму според моделот што го смисли емирот Тамим ал Тани.
Со поразот на Хамас во Појасот Газа, Хезболах во Либан и Асад во Сирија, коалицијата што Иран ја градеше со години целосно се распадна за нешто повеќе од една година, отворајќи ја вратата за нова распределба на моќта на Блискиот Исток.
Покрај новата влада во Сирија, светот со подеднакво внимание го следи патот на Техеран, чекајќи одговор на прашањето дали Иран, кој го погуби главниот сојузник, ќе го одбие надворешниот притисок со изградба на нуклеарна бомба. Западот и Меѓународната агенција за атомска енергија тврдат дека Техеран е само чекор подалеку од такво оружје.
