Денот на победата над фашизмот 9 Mај беше повод рускиот претседател Владимир Путин да го искаже главниот дезинформациски наратив во мај, покрај серијата други, а тоа е, дека Русија е жртва во војната со Украина, зашто таа само се брани. Додуша, на рака на Путин овој месец му одеа и битките со дронови и двата напада врз Москва, едниот на 3 мај над Кремљ, а другиот на 30 мај во елитна градска населба во главниот град на Русија. И за двата напада има серија нејаснотии кој ги извршил, иако западни разузнавачки извори наведоа можност дека барем првиот е извршен со помош на украинското разузнавање
Голема дезинформациска енигма се случи на 3 мај, кога руските државни медиуми јавија дека Кремљ бил нападнат со дронови, а веднаш потоа и официјалното толкување на Москва дека дроновите биле украински и дека станувало збор за обид за атентат врз претседателот на Руската Федерација (РФ) Владимир Путин, додека Украина негираше.
Кремљ, оквалификувајќи го инцидентот како „планиран терористички напад“ и „обид за атентат врз претседателот на Русија“, сега се заканува дека ќе преземе „одмазднички мерки“, објави Слободен Печат, повикувајќи се на западни медиуми.
Државниот секретар на САД, Антони Блинкен не можеше да потврди дали станува збор за украински напад, како што тврди Русија, но додаде дека Украина сама решава како да се брани.
Македонските медиуми при крајот на денот ја пренесоа и изјавата на украинскиот претседател, Володимир Зеленски кој демантираше дека Украина стои зад нападот.
Ние не го напаѓаме Путин или Москва, ние се бориме на наша територија, ние ги браниме нашите села и градови – изјави Зеленски во Хелсинки, пренесе Нова Македонија.
Нападот предизвика контранапад наредниот ден со дронови и ракети (кој траеше во текот на целиот мај), но украинската одбрана соопшти дека успешно дејствувала. И додека САД ги повикаа вработените во амбасадата или членови на нивни семејства да не ги игнорираат звучните тревоги за претстојно бомбардирање во Киев, стравувајќи дека и Амбасадата би била цел, Москва побрза за главен наредбодател за нападот го означи Вашингтон. Без оглед што не наведе никакви докази. И без оглед што некои експертски извори во тие денови сметаа дека е малку веројатно нападот да бил реален, значи фингиран и дека зад него стоеле украински извори, пренесе МКД.мк.
Ваквиот (дез)информациски галиматијас од Москва и сите други информации околу инцидентот со Кремљ продолжија, а тоа веројатно беше доволен поттик за главниот руски пропагандист Дмитриј Медведев одново да се јави со пропаганден наратив на Телеграм, дека Москва нема избор и „мора да го ликвидира Зеленски и неговиот круг“. Повеќе за првите два дена од овој настан и за сите информации што беа во медиумите може да се пребара на линкот од агрегаторот Тајм.
Вашингтон веќе на 04.05 ги отфрли тврдењата на Москва како невистинити, а портпаролот Дмитриј Песков беше наречен лажго.
Очигледно е дека станува збор за лудо тврдење. САД немаат ништо со тоа. Дури не ни знаеме што точно се случило, но ве уверувам дека САД немаа никаква улога во тоа, кажа за Си-Ен-Ен портпаролот на Белата Куќа за национална безбедност Џон Кирби.
Песков едноставно лаже, додаде Кирби. Дополнително, Политико објави на 03.05 дека САД не биле информирани за каков било напад со дронови на Кремљ, за кој Русија тврди дека е извршен од Украина со план од Вашингтон.
Од друга страна, повеќе руски аналитичари кои се или опозициски настроени или се пребегaни на Запад, ја отфрлаат можноста Русија сама да го инсценирала нападот како мотив да ги прошири целите за напад во Украина и за евентуална употреба на тактичко нуклеарно оружје, објави Независен.
Токму во таа насока пак, ЕУ преку Жозеп Борел ја повика Русија да не го користи инцидентот како оправдување за ескалација.
Ја повикуваме Русија да не го користи наводниот напад како изговор за продолжување на ескалацијата на војната, рече Борел пред состанокот на министрите за развој на ЕУ, на 04.05.2023 г.
Украински разузнавачи како можни планери и организатори
Приказната со дроновите доби нови елементи при крајот на мај, на 25.05.2023, кога Њујорк Тајмс повикувајќи се на американски разузнавачи извори напиша дека истите веруваат дека зад нападот со дроновите врз Кремљ може да стои една од украинските разузнавачки агенции. Оваа вест беше широко пренесена во македонскиот информативен простор. Дополнителна потврда нема, но сомнежите за Украина како можен сторител се зголемија и по нападот со дронови врз станбени делови од Москва извршен на 30.05.2023 година. Официјална Украина не ја презема директно одговорноста, дури и Зеленски не го потврди нападот ниту утредента, додека Русија и официјално ја обвини Украина, па дури се појавија и детали за тоа дека нападот со осум дронови е извршен со беспилотни летала од украинско производство.
И овој напад беше искористен во полза на главниот дезинфо наратив на мај, а тоа е дека Русија е жртва и се бори против целиот Запад предводен од НАТО. Имено, уште првиот ден на 30 мај излезе еден од повидните пропагандисти во медиумите, Владимир Словојев со изјава дека:
Колку побрзо луѓето во руските градови сфатат дека нивната земја се бори против НАТО, толку побрзо Русија ќе победи во војната.
Тој, како што е објавено на социјалната мрежа Телеграм, уште побарал главните градови на Украина, Киев, Одеса, Дњепар, Лавов и други, „да бидат демолирани“.
Путин: Русија е жртва и мора да се брани
Голема салва руски дезинформациски наративи беше истрелана на 09 Мај, директно од Црвениот плоштад во Москва од рускиот претседател Владимир Путин во говорот на воената парада по повод Денот на победата над фашизмот.
Главниот руски дезинформациски наратив беше во оригинална верзија стар, од првите месеци по инвазијата на Украина на 24.02.2022, а тоа е, дека Русија е таа што е нападната, а не обратно. Значи, Русија само се брани.
- Западот е тој што провоцира конфликти и пучеви, ги уништува традиционалните вредности со цел да продолжи да ги диктира сопствените правила, а во суштина систем на кражби и насилства. Целите на противниците на Русија е дезинтеграција и уништување на нашата земја.
- Секоја идеологија на супериорност е одвратна криминална и смртоносна, но западните елити сè уште зборуваат за својата ексклузивност.
- На Запад, се уништуваат спомениците, се создава култ на нацизмот, а и овој бес е злосторство, реваншизам на оние кои подготвуваа нова кампања против Русија.
- Запад заборави до што доведе тврдењето на нацистите за светска доминација, заборави кој го победи злото и кој застана да ги ослободи народите во Европа
- Украинците станаа жртва на пуч и монета за договарање во рацете на Западот.
Ова се само дел од клучните поенти во говорот на Путин што можеа парцијално да се сретнат и во македонскиот медиумски простор. Некои медиуми одеа со пренос во живо, а некои прилично детално ги пренесоа поентите од говорот на Путин. Некои пак, како Мета и Дојче Веле, ги фатија поентите на дезинформацискиот наратив. „Агресорот во улога на жртва…“, пишува Мета уште во насловот на веста за говорот на Путин, додека пак ДВ на македонски јазик уште во поднасловот потенцира дека „Додека Путин држеше говор, Русија изведе серија воздушни напади врз Украина“. Повеќе за овие дезинфо наративи може да се прочита во извештајот на Вистиномер објавен истиот ден.
Колку „Кинжал“ракети собориле Украинците
Информациска војна во која тешко можеа да се дешифрираат дезинформациите од една или друга страна во актуелната руска инвазија врз Украина, се случи ноќта на 16 спрема 17 мај, кога беше извршен голем воздушен напад врз Киев од страна на Руската армија со помош на ракети и дронови. Забуната се однесува на бројот на соборени руски ракети, бидејќи Украинците тврдеа дека собориле 18 проектили или речиси сите, вклучувајќи и неколку хиперсонични ракети од типот „Кинжал“. Русија, пак, лично преку министерот за одбрана Сергеј Шојгу соопшти на двапати дека истрелала помалку ракети „Кинжал“ отколку што Украина тврди дека соборила, како и дека рускиот напад бил успешен, бидејќи со „Кинжал“ ракети или ракета, бил погоден американскиот противракетен систем „Патриот“, највредното оружје што Украина го има добиено од западните сојузници. Официјален Вашингтон го призна нападот и погодокот, со тоа што и САД и Украина тврдат дека системот е оштетен и дека треба да се утврди во кои размери, но дека ќе остане на територијата на Украина и ќе се поправа таму. Сите вести за овој настан што беа пренесени во македонскиот медиумски простор може да се погледнат на линкот на агрегаторот Тајм.мк.
Лавров продолжи со обвинувања на САД и на Западот, и за Украина и за Косово
Уште една од редот руски дезинформациски наративи изрече Сергеј Лавров, шефот на руската дипломатија, која како агенциска вест беше пренесена во македонскиот медиумски простор.
Рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров изјави дека војната во Украина може да заврши „кога Америка ќе ги напушти своите сојузници, исто како што направи во Авганистан“, објавија дел од македонските медиуми..Тој, додуша, се повикал на мислење на политиколози, а не негово лично:
Се надевам дека современите политичари обрнуваат внимание на историјата. Политиколозите пишуваат многу за тоа. Тие предвидуваат дека ова ќе трае се додека им е потребно на Американците. Тие луѓе ќе бидат на власт се додека на Америка ѝ требаат, рече Лавров, во интервју за ТВ каналот Царград, а пренесува руската агенција ТАСС.
Втората изјава со руски дезинформациски наратив околу Западот, беше искажана од Лавров на 30.05.2023, кога се огласи по повод немирите на северот на Косово.
Ситуацијата на Косово е алармантна, може да се случи голема експлозија во центарот на Европа, изјави Лавров.
Тие ги прекршија сите принципи на Хелсиншката повелба и другите документи на ОБСЕ. Ситуацијата е алармантна, но Западот тргна по патот на тоталното потчинување на секој кој на кој било начин го изразува своето мислење, рекол Лавров.
Изјавата е дадена во Кенија, ја објави РТС, а во македонскиот информативен простор стигна преку МИА.
Околу агресијата на Русија врз Украина сè уште активно може да се најдат и дезинформации што се шират претежно од руски или проруски извори и на социјалните мрежи на македонски јазик и за улогата на НАТО, за улогата на Полска, потоа за случувањата во Бахмут и други, кои редовно се рецензираат во рубриката Проверка на факти на Вистиномер.
Трагедијата во белградското училиште и дезинформациите
Друг голем настан со дезинформации беше трагедијата со масовните убиства во Белград и во околината на Младеновац, што се случија на почетокот на мај во рок од 48 часа.
Во првите часови, па и до половина ден поради непроверка на информациите од српските медиуми што ги добиваа или преземаа македонските медиуми, имаше објави за 10 и повеќе жртви во училиштето плус дезинформации за мотивот за стореното злосторство и од малолетникот во Белград и од полнолетниот сторител во околината на Младеновац.
Но, посебен дезинформациски бран беше проширен поради некритички и непроверено преземената вест дека починал таткото на убиецот од околината на Младеновац, бидејќи му пукнало срцето. Дезинфорамацијата пукна како огромен меур од сапуница неколку денови подоцна, кога се виде дека српската полиција го уапси веќе „умрениот“ татко. Дел од медиумите во Македонија, сепак, беа доблесни да го одбележат овој неславен информативен гаф. Целосна анализа на оваа дезинформација којашто се прошири и на социјалните мрежи и за тоа како се пренесувала дезинформацијата уште на 10.мај објави Вистиномер во рубриката Проверка на факти.
Уставот и договорот со Бехтел и Енка – главни теми за дезинформации на домашен терен
Две главни теми на ширење дезинформациски наративи и конкретни дезинформации можеа да се регистрираат во текот на мај, а чии извори беа токму двете најголеми партии во државата, владејачката СДСМ и опозициската ВМРО-ДПМНЕ
И овојпат, како и во април, едниот дезинфо наратив е поврзан со договорот со „Бехтел и Енка“ за изградба на Коридорите 8 и 10-Д. Но, сега тоа е поврзано со промена на неколку закони кои се предвидени со договорот и кои претходно Владата, т.е. СДСМ и ДУИ се обидоа да ги променат во редовна процедура во Собранието, но беа блокирани со илјадници амандмани пред сè од Левица, а потоа и од ВМРО-ДПМНЕ. Соочени со доцнење и со поскапа изградба на коридорите, како што и официјално изјавуваа владини функционери, на почетокот на мај Владата усвои нови измени на пет законски решенија и реши да ги прати во Собрание со процедура за брзо усвојување со европско знаменце. Но, главниот наратив, соопштен од виицепремиерот Артан Груби, дека тоа е затоа што Коридорот 8 спаѓал од неодамна во трансевропските коридори, очигледно беше дезинформација на којашто уште веднаш најпрво се спротивстави самата ЕУ преку Делегацијата во Скопје.
Да биде забуната во јавноста околу овој дезинфо наратив поголема, премиерот Димитар Ковачевски подоцна ја повтори истата причина околу трансевропските коридори на 12.05 и во изјава и во посебно телевизиско интервју. Иако ЕУ амбасадорот Дејвид Гир повторно реагираше дека не станува збор за закони за кои е потребно европско знаменце, но и покрај тоа што вицепремиерот Бојан Маричиќ, задолжен за евроинтеграции уште на почетокот на месецот призна дека причините за европското знаменце се од политичка природа, а не поради усогласувањето со европското законодавство.
Но и опозицијата не се воздржа со претерување со критиките поради европското знаменце, оценувајќи дека со тоа се загрозила европската иднина на земјата. Вистиномер анализираше дел од овие дезинформациски наративи во рубриката Контраспин.
Целата оваа серија на информации и дезинформации околу законите со коридорите заврши официјално на 27.05. со нивно усвојување од страна на мнозинството во Собранието, по што владејачката СДСМ излезе со соопштение дека се отворил патот за изградба на коридорите по поевтина цена и за пет години.
ВМРО-ДПМНЕ: Со уставните измени трансформација во бинационална држава
Вториот дезинфо наратив кој немаше упориште во реалноста, а сепак беше со голема тежина врз јавноста, беше околу разговори во владејачката коалиција и во посебното тело на Министерството за правда за уставните измени, за наводна трансформација на Македонија во бинационална држава.
Тоа што ме загрижува е дека до мене допираат информации дека не се зборува само за внесување на она минимално бугарско малцинство во Преамбулата туку се зборува и за целосно редефинирање на Македонија како држава. Да биде бинационална во која што ќе постојат два народи, неколку етнички заедници кои сега се дел од народ во рамките на Премабулата и сето останато над одреден процент поврзан со пописот да бидат малцинства. Уште фали да се исцртаат границите и Македонија и формално да биде федерална држава, изјави на 23.05.2023 лидерот на ВМРО-ДПМНЕ, Христијан Мицкоски.
Оваа изјава на Мицкоски беше широко пренесена во македонскиот медиумски простор, а иако од СДСМ на пониско ниво уште веднаш одговорија дека не е вистина, тој и дел од медиумите продолжија со овој дезинфо наратив цели два дена, се додека демантот и целосното отфрлање не дојде и од премиерот Димитар Ковачевски.
Овој напис е изработен во рамките проектот Промовирање на пристап до веродостојни вести за борба против дезинформации, имплементиран од Фондацијата Метаморфозис. Написот, кој е првично објавен во Вистиномер, e овозможен со поддршка на американската непрофитна фондација NED (National Endowment for Democracy). Содржината на написот е одговорност на авторот и не секогаш ги одразува ставовите на Метаморфозис, НЕД или нивните партнери.
