Неколку пати најавуван, па одлаган, системот за управување со границите на Европската унија – Европскиот систем за информации и овластување за патување ЕТИАС, како што е најавено вчера, ќе почне да се применува на крајот на годината. Покрај системот ЕТИАС на пријава пред патување, ќе се применува и системот за влез и излез ЕЕС, со земање на отисоци од прсти и слика ликот на лице место.
Двата системи имаат за цел да ја зајакнат европската безбедност и безбедноста на оние кои патуваат. ETIAS и EES нема да бидат лансирани во исто време. ЕЕС прво ќе стане оперативен, а ЕТИАС ќе следи неколку месеци потоа. Точните датуми ЕУ ќе ги објави кон крајот на оваа година.
Што е разликата меѓу ЕТИАС и ЕЕС?
ЕТИАС е нов услов за влез за патниците на кои не им е потребна виза за да влезат во 30 европски земји за краток престој. Тие ги вклучуваат 29-те земји кои припаѓаат на Шенген зоната, како и Кипар. Бидејќи Турција не е земја ослободена од визи, турските државјани не спаѓаат во опсегот на ЕТИАС. Тие ќе бараат виза – а не овластување за патување од ЕТИАС за да ги преминат надворешните граници на ЕУ.
Со ЕТИАС, патниците без визи ќе треба да аплицираат за овластување за патување пред да го започнат своето патување. ETIAS не е виза, а нејзиното воведување не го менува безвизниот статус на патниците и нејзината примена е врзана со другиот систем – ЕЕС.
ЕЕС ќе ги регистрира патниците без визи и задолжителни визи кои влегуваат во Европа за краток престој. Нема да се бара никаква акција од патниците пред да го започнат своето патување, бидејќи регистрацијата ќе се врши на надворешната граница на која било од 29-те европски земји кои го користат системот. Земјите за кои станува збор се 29-те шенгенски земји. Регистрацијата на ЕЕС ќе се врши секогаш кога патниците ќе ги преминат надворешните граници и ќе го замени рачното печатење на пасошите.
ЕЕС е дизајниран да го замени печатот на пасошот со електронски записи за влезови, излези и одбивања за влез на државјани кои не се членки на ЕУ кои патуваат во Шенген зоната на краток престој. На 4 декември 2024 година, Комисијата поднесе предлог за Регулатива за да се овозможи прогресивен почеток на работата на ЕЕС, кој сега е во рацете на колегаторите на ЕУ. Кога ко-законодавците ќе постигнат договор за предлогот, ЕЕС ќе биде прогресивно распоредена. Комисијата верува дека преговорите ќе напредуваат брзо за да се овозможи што поскоро почеток на работата на ЕЕС.
Како?
Кога аплицираат за овластување за патување ЕТИАС, патниците ќе треба да ги дадат своите лични податоци, вклучувајќи адреса, податоци за пасош, моментално занимање и информации за минато патување во конфликтни зони или кривични пресуди. Со ETIAS не се собираат биометриски податоци, како отпечатоци од прсти.
ЕЕС од друга страна, ќе собира слика на лицето и отпечатоци од прсти на патниците. Исто така, ќе собира податоци за патните исправи (име и презиме, датум на раѓање…), датум и место на секое влегување и излегување, слика на лицето и отпечатоци од прсти (т.н. „биометриски податоци“), како и дали патникот го одбил влезот.
Врз основа на собраните биометриски податоци, биометриските шаблони ќе бидат креирани и складирани во заедничката служба за биометриско совпаѓање.
За државјаните на земјите кои имаат краткорочна виза за влез во Шенген зоната, нивните отпечатоци од прсти веќе ќе се чуваат во Информацискиот систем за визи (VIS) и нема повторно да се чуваат во EEС.
Кога?
Патниците ќе треба да аплицираат за овластување за патување ЕТИАС многу пред да го започнат своето патување во Европа, додека регистрацијата со ЕЕС се случува на надворешната граница на 29-те земји што го користат системот.
Министерството за внатрешни работи на Хрватска посочува дека имплементацијата на овој систем на сите надворешни граници на Европската Унија, вклучително и копнените, поморските и воздушните премини, ќе има клучна улога во следењето на влезот и излезот на државјаните на трети земји, што ќе значително да ги подобри безбедносните стандарди и да обезбеди поефективно регулирање на краткиот престој.
Како што е наведено, секој патник од земјите што не се членки на Шенген зоната ќе мора да ги обезбеди своите лични податоци секогаш кога ќе стигне до надворешните граници на европските земји користејќи го EEС.
Како практично ќе функционира системот на обезбедување податоци?
Секој патник којшто ќе пристигне на надворешната граница на ЕУ, односно на Шенген зоната, ќе мора да ги даде своите лични податоци како што е наведено. Службениците за пасошка контрола ќе скенираат отпечатоци од прсти и ќе фотографираат поединци. Оваа информација ќе биде снимена во дигитална датотека.
Покрај тоа, пасошот на патникот (биометриски или небиометриски) нема да биде автентициран.
Овој процес на граница може да биде побрз ако патникот однапред пријави некои од неговите информации. Тоа првенствено зависи од тоа дали има наменска опрема („систем за самопослужување“), дали е достапна на граничниот премин или дали има мобилна апликација – дали е достапна во земјата на пристигнување или поаѓање.
Меѓутоа, во кој било од горенаведените случаи, патникот ќе го пречека службеник за пасошка контрола на границата.
Важно е да се напомене дека во случај на одбивање на биометриски податоци, на патникот ќе му биде забранет влезот на територијата на европските земји кои користат EEС. Исто така, системот ќе бележи уште колку дена патникот ќе може да престојува на територијата на европските земји. Тоа ќе може да се провери преку EES, односно преку онлајн алатката EEС.
