Извозот на рускиот гас бележи значителен пад во Европа и таквиот пад само ќе се зголеми уште повеќе идната година како резултат на онеспособувањето на Северен тек 1 и 2, како и одлуката на Путин да води енергетска војна со Западот. Газпром годинава заработи куп пари заради високите цени на гасот. Европа можеби ја чекаат една или две тешки зими со отежнато снабдување, но економските и финансиските капацитети на стариот континент, споредено со оние на Русија, се многу поголеми и прашање е колку на Кремљ му одговара да го изгуби својот најголем извозен пазар на гас со години во иднината
Пишува: Владимир Петрески
Извозот на рускиот државен монопол (единствен со лиценца за продажба на природен гас во странство), Газпром, надвор од земјите на поранешниот Советски сојуз (балтичките земји, Украина, Белорусија, Кавказот и Централна Азија) забележа пад од 43 отсто во првите 10 месеци годинава.
Овој извоз достигна само 91,2 милијарди метри кубни (млрд м³), што е за 67,6 млрд м³ помалку од 2021 г. Најголем удел во падот на овој извоз имаат земјите на ЕУ и тоа за 36 млрд м³ помалку и Велика Британија за 4 млрд м³ помалку споредено со 2021. Оваа бројка се очекува да се зголеми уште повеќе идната година, зашто гасоводот Северен тек 1, кој имаше капацитет од 55 млрд м³ годишно, сега е безмалку трајно онеспособен за транспорт на гас, што значи дека идната година преку него нема да пристигнуваат никакви количества гас, што не беше случај годинава и тоа особено во првите 4 месеци од годината, кога гасоводот функционираше повеќе или помалку нормално.
Иста е ситуацијата и со близначкиот гасовод Северен тек 2, кој е, исто така, онеспособен, а чија цел, како и кај првиот, беше да транспортира гас од Русија, под Балтичкото море до северот на Германија. Но, Северен тек 2, освен пробните количества, никогаш не проработи на комерцијална основа пред овие два гасоводи да бидат уништени со подводни екслпозии од засега сè уште непознати сторители кон крајот на септември годинава.
КИНА НЕ Е ЗАМЕНА ЗА ЕВРОПА
Од друга страна, пак, нивото на извоз на руски гас за Кина, кој се одвива преку Транс-сиберискиот гасовод со капацитет од 50-61 млрд м³, бележи раст годинава споредено со 2021. Рускиот извоз на гас за Кина никогаш не достигнал ни приближно нивоа кои би биле блиски до исполнувањето на капацитетот на овој гасовод. Исто така, овој извоз во никој случај не може да го замени европскиот заради повисоките трошоци и далеку пониските извозни цени. Кина ниту сака, ниту може да ги плаќа пазарните цени за рускиот гас, како што тоа се прави кога се извезува гас во Европа. Покрај тоа, кога станува збор за извоз на гас во Кина, Русија има голема конкуренција од централно-азиските земји, кои, исто така, поседуваат големи резерви на гас и веќе подолго време извезуваат во Кина. Така, на пример, наоѓалиштето Галкунуш во Туркменистан има депозити во износ од 27 билиони (илјади милијарди) кубни метри гас и претставува најголемо наоѓалиште на гас во светот. Туркменистан е најголем снабдувач со гас на Кина и тоа подолго од една деценија со количество од 34 млрд м³ во 2021 година, а се очекува ова количество да се зголеми до 60 млрд м³ гас откако меѓу двете земји ќе биде изграден уште еден, четврт гасовод со капацитет од 40-55 млрд м³ гас годишно.
Стравувајќи од недостиг на гас, ЕУ своите складиштата со овој енергенс годинава ги наполни до ниво од 94 отсто, за разлика од лани кога овој процент изнесуваше 77 отсто. Ваквата ситуација доведе до тоа цените на гасот да станат негативни минатата недела, што значи дека трговците им плаќаа на купувачите да ги ослободат од вишоците гас, кои не можеа да ги продадат, за транспортната и складишната инфраструктура потоа да може да се користи за други зделки. Исто така, временските прилики ширум Европа есенва се многу поволни, без студ, што не му оди во прилог на рускиот претседател Владимир Путин во практикувањето на неговата енергетска војна со Западот, зашто побарувачката на гасот остана на ниско ниво.
Но, тоа не значи дека ЕУ нема да се соочи со проблеми во снабдувањето, ако оваа зима на крај, сепак, испадне остра. Состојбата е несигурна и кога станува збор за идната зима, зашто сè уште не е јасно дали Европа ќе успее да набави доволно гас и дали ќе успее да изгради доволно капацитети за претворање во гасна состојба на гасот кој во течна состојба (LNG – liquid natural gas) пристига од САД и Блискиот исток во специјализирани танкери изградени токму за оваа намена. Така што и зимата 2023/24 може да биде тешка, но, потоа, кога станува збор за зимата 2024/25, состојбата треба да почне веќе да се стабилизира дури и ако се остане исто како и сега, односно ако рускиот гас и понатаму го нема во Европа во позначајни количества. Едноставно, по две години Европа се очекува да најде нови извори на гас или да го рекалибирира енергетскиот микс, односно да се сврти и кон други енергенси на кус или среден рок. Сепак, многу е поверојатно дека рускиот гас во некоја форма и во поголеми количества повторно ќе се врати на европскиот континент, но прашањето е само кога, односно по колку време. И ако Европа може да си дозволи да плаќа повеќе за гасот во период од две или три години, тешко дека Русија може да си дозволи да остане без својот најголем извозен пазар на гас во подолг временски период.
100 МИЛИЈАРДИ ДОЛАРИ ДОБИВКА
Инаку, и покрај тоа што извозот на Газпром, освен во земјите од пораншениот СССР, бележи пад од 43 отсто, како и покрај тоа што неодамна видовме негативни цени на гасот, сепак, Газпром годинава се очекува да забележи далеку поголеми профити од лани. Намалувањето на достапноста на гасот предизвика ценовни шокови, кои драматично ја зголемуваат неговата цена. Па, така, ако лани со просечна цена од 310 долари за 1.000 м³ гас Газпром забележа добивка од 54 милијарди долари од извоз, за годинава, со пад на извозот од 43 отсто, но со просечна цена од 1.000 долари за 1.000 м³ гас се очекува добивката на рускиот гигант од извоз на гас да достигне 100 милијарди долари.
Пред експлозиите на Северен тек 1 и 2, проценките на аналитичарите беа дека Газпром заработува по 250 милиони евра дневно од извоз. Во првата половина од 2022 година Газпром имаше 41,75 милијарди долари нето добивка, за разлика од лани кога оваа цифра изнесуваше 29 милијарди долари. Од овогодинешната добивка Газпром на руската држава ѝ додели дивиденди во износ од 20 милијарди долари.
Инаку, вкупното производство на гас на Газпром, наменето за сите пазари (домашен, поранешен СССР, Европа, Азија, итн.) за првите 10 месеци изнесуваше 344 млрд м³, што претставува пад од 19 отсто споредено со истиот период лани.
Овој напис е изработен во рамките проектот Промовирање на пристап до веродостојни вести за борба против дезинформации, имплементиран од Фондацијата Метаморфозис. Написот, кој е првично објавен во Вистиномер, e овозможен со поддршка на американската непрофитна фондација NED (National Endowment for Democracy). Содржината на написот е одговорност на авторот и не секогаш ги одразува ставовите на Метаморфозис, НЕД или нивните партнери.
