Во Турција, за разлика од Сирија, нема војна, но тоа не ја зголеми безбедноста на нејзините жители, како што покажа разорниот земјотрес овој понеделник.
Иако експертите предупредуваат дека не треба да се брза со заклучоците, веројатната причина или барем дел од причината се смета лошата градба.
Њујорк Тајмс потсети на интервјуто дадено за Scientific American dao Ross Stein, сеизмолог и извршен директор на компанијата за проценка на ризик од земјотреси Темблор. По страшниот земјотрес во 1999 година, Штајн посетил оштетена турска фабрика. Од едниот скинат ѕид видел стиропор.
„Светот би бил побезбедно место кога бетонот би бил прозирен. Тоа е проблемот: премногу е лесно да се мами“, истакна тој, пренесува Јутарњи лист.
И многу Турци се чудат како е можно некои згради да останале да стојат, а други, веднаш до нив, да се срушат како кули од карти. По големиот земјотрес во индустријализираниот западен дел на земјата, Турција воведе даноци насочени кон превенција и олеснување по земјотресот, а во 2007 година ги заостри законите за градба. Меѓутоа, прашање е колку градежниците ги почитувале. Имено, законите се едно, а почитувањето и надзорот друго.
Турција не е единствената земја чии жители се изгорени од лошата политика. Во написот од 2011 година со наслов „Корупцијата убива“ во списанието Nature, американските сеизмолози презентираат докази дека 83 отсто од смртните случаи од земјотрес се случуваат во сиромашните земји. Меѓутоа, честопати земјите не се толку сиромашни колку што се корумпирани.
Како пример, тие го наведуваат земјотресот во Сиудад де Мексико во 2017 година, кога неколку згради се урнаа во главниот град и неколку стотици луѓе загинаа. Мексиканските закони за заштита од земјотреси се меѓу најдобрите во светот, а многу од зградите што се урнаа беа понови градби, изградени по строги мерки. Подоцнежната истрага покажа дека градежниците ја поткупиле градската управа за да можат евтино да градат згради.
Недела по катастрофалниот земјотрес, турскиот гнев расте поради градежните стандарди и можноста неодговорната градба да е виновна за толку многу жртви и пустошења. Би-Би-Си објави дека потврдил примери на неодамна изградени згради кои се урнале во силен земјотрес. Една зграда во градот Малатија, чие уривање беше снимено на камера, беше завршена минатата година, наводно во согласност со упатствата за земјотреси.
На социјалните мрежи се појави оглас за продажба на станови во зградата каде инвеститорот тврди дека се користени првокласни материјали. Меѓу уништените нови згради е и дел од облакодерите во градот Искендерун. Градежната компанија која го изгради наведува дека е завршен во 2019 година, а Би-Би-Си објавува дека ја потврдила локацијата на фотографиите пред и потоа и дека се чини дека е истата зграда.
Го контактирале и изведувачот и изјавиле дека се уште чекаат одговор. Би-Би-Си ги потврди информациите за зграда во Анталија која беше отворена за употреба во 2019 година.
„Оваа зграда особено се издвојува во споредба со другите по локацијата и квалитетот на градбата“, вели сопственикот на компанијата што ја изгради на отворањето во 2019 година, според снимката до која дојде Би-би-си. Сликата од оваа недела покажува дека станбениот комплекс е речиси целосно урнат.
Земјотресот што ја погоди Турција во понеделникот беше исклучително силен, но експертите велат дека многу згради, особено оние од неодамнешна градба, требало подобро да го издржат ударот.
„Ова не беше вид на земјотрес кој неизбежно може да урне конструкции“, рече Дејвид Александар, професор по вонредно планирање и управување на Универзитетскиот колеџ во Лондон, за Би-Би-Си.
Во дебатите што беснеат по земјотресот се изнесени шокантни детали, како што е фактот дека во 2018 година ресорното министерство во извештај откри дека повеќе од 50 проценти од зградите во Турција – околу 13 милиони згради – се изградени на начин што ги нарушува постоечките правила.
Уште пошокантна е информацијата што ја изнесе Пелин Пинар Гиритлиоглу, претставник на коморите на турски инженери, архитекти и урбанисти, дека 75.000 згради во подрачјето погодено од земјотресот добиле т.н. градежна амнестија. Ова е ослободување од плаќање казна за градба без потребните сертификати за безбедност на зградата. Познатиот турски геолог Џелал Шенгор на почетокот на оваа година коментираше дека давање амнестии во градежништвото е еднакво на кривично дело.
Претходните извештаи за состојбата на турските згради покажаа дека повеќе од една третина од зградите во земјата се во лоша состојба. Нивниот покрив прокиснува, ѕидовите се влажни, а прозорците се скапани. Сиромашните жители на Турција живеат во повеќе од 60 проценти од таквите згради, што укажува на тоа дека сиромашните се поподложни на природни катастрофи како што се земјотреси со јачина од 7,8 степени според Рихтеровата скала
Сепак, снимките од новите и наводно висококвалитетни згради покажуваат дека многу градежници биле спремни да ја жртвуваат безбедноста на луѓето на кои им продавале станови во област многу подложна на земјотреси заради профит. Министерството за градежништво одговори на анкетата на медиумите дека добива извештаи и истражува наводи за да утврди пропусти.
„Сите згради што ги изградивме издржаа на земјотресот“, се вели во иззвештајот на министерството, пренесува Јутарњи лист.
