Рековте дека правдата ќе ја барате и пред Европскиот суд, сметате ли дека во европските и воопшто во поразвиените држави, поинаку се гледа на правото на чист воздух?
-Во одредени држави секако се преземени различни мерки, иако и во некои европски држави има сериозни проблеми. На пример, во Полска познат е проблемот со јагленот меѓутоа и таму се преземаат мерки. Интересно е што во балканските држави особено во Србија и Босна и Херцеговина исто така има високо загадување на воздухот. Во Република Србија се поведуваат постапки од страна на здруженија кои се поддржани од странски донатори. Проблемот е што граѓанските постапки вообичаено се скапи, подразбираат некогаш плаќање на повисоки судски такси и адвокатски трошоци. Исто така, ние во нашата постапка имавме проблем да најдеме вешто лице од медицинската струка кое ќе ни направи вештачење во смисла на тоа што предизвикува по здравјето таквиот воздух. Тука наидовме на пречки. Малку е посложено да употребите во постапка странско вешто лице, треба да докажете дека тука не сте можеле и тоа подразбира време и дополнителни средства. Според нас, Граѓанскиот суд е надлежен за одлучува за ова право.
Дали тие големи трошоци ги одвраќаат граѓаните од тоа да се борат по судски пат за ова право?
-Некогаш тие трошоци и не се големи, зависи од вредноста на спорот. Сепак има жалба, има застапници од другата страна, значи постои ризик да имате трошоци, но мислам дека генерално се работи за недоверба кон судството.
Колку протестите на граѓаните би придонеле да се промени ситуацијата на подобро? Според вас, дали може еден таков активизам да вроди со плод?
-Не би можела да тврдам, бидејќи кај нас немало некој посебен резултат, досега не вродило со плод, не гледам дека таквиот активизам би вродил со плод. Оставено е на дискреционо право на надлежните да одлучат какви мерки би преземале во однос на загадувањето. Тоа е сложено прашање кое опфаќа повеќе аспекти особено за Скопје, каде што играат улога голем број фактори.
Сега граѓаните потпишуваат и петиција со барање за слободен пристап до информации од јавен карактер за загадувањето во Скопје, кој е вашиот коментар околу тоа?
-Тоа се неколку прашања поставени до Град Скопје и до Министерство за животна средина и ако добијат одговор на тие прашања, што потоа? Ние имаме факти и докази дека воздухот е загаден. Ако се постави прашањето зошто е загаден ќе се наведат повеќе фаткори и некои мерки или нема да се одговори. Тука нема ефективен правен лек. Овде можеме и ние како здружение да помогнеме ако има интерес од голем број граѓани. Во некои држави самите граѓани основаат здруженија па потоа преку нив одат како тужители, а некогаш и индивидуално се приклучуваат кон некоја тужба. Меѓутоа ние кога сакавме да најдеме тужител, многу луѓе не сакаа да се впуштат во постапка. Одредени лица кои ги контактиравме да бидат тужители немаа волја. Конкретниот тужител кој беше со нас во постапката има и здравствени последици кои се констатирани како последица на аерозагадувањето. Тој се одлучи и сам изрази волја да биде тужител.
Би можела ли ситуацијата да се подобри преку законски измени, или можеби доволно е да се работи на имплементацијата на актуелните закони?
-Секогаш законите може да се менуваат, да се прилагодуваат и да се подобруваат за да ја регулираат настанатата фактичка ситуација во смисла на развојот на општеството и воспоставувањето на други или нови стандарди. Имплементацијата како таква не може до крај да се регулира, оставен е простор и на реално делување на оние кои се надлежни. Не мора нешто да да биде напишано за да знаете како да делувате, или може да се земе пример од други држави, тоа се работи кои веќе се смислени. Секогаш имаме неки стратегии и акциски планови кои се во тек со регулативите на ЕУ, но најчесто остануват мртво слово на хартија.
Кога ја поднесувате тужбата, тужената страна е само Владата или може да се тужат други институции?
Зависи, во спорот во Скопје беше против Владата, Министерството за животна средина и просторно планирање и Град Скопје, затоа што и локалната самоуправа има надлежности и обврски , не само МЖСПП.
